به گزارش میرزا کوچک نیوز، آخرین رایزنی‌ها و پیگیری‌ها برای برگزاری مراسم حج ابراهیمی، عزتمند و امن از سوی مقامات ایرانی در حال انجام است اما مقامات آل سعود عزم خود را جزم کرده‌اند که با تمسک به هر بهانه‌ای مانع از اعزام زائران ایرانی و برپایی مراسم حج ابراهیمی شوند.

در یادداشت ذیل به بررسی چرایی ممانعت مقامات آل سعود در برگزاری مراسم حج ابراهیمی خواهیم پرداخت که برخی از محورهای آن چنین است:
– کلمه حج 14 مرتبه در قرآن تکرار شده است و نزدیک به 150 آیه در قرآن درباره حج و احکام آن وجود دارد؛ این آیات مختلف نشان از توجه این کتاب الهی به مسئله حج است.

– حج ظرفیت‌های عظیمی برای تقویت وحدت امت اسلامی و مقابله با نقشه دشمنان اسلام دارد و اگر از این ظرفیت‌ها استفاده شود، بسیاری از چالش‌های جهان اسلام رفع خواهد شد.

– به‌دلیل اهمیت خاص حج، سعودی‌ها برای این‌که ما این صحنه بزرگ اسلامی را خالی کنیم گاهی تنگناهایی را ایجاد می‌کنند، چون نقش جمهوری اسلامی نیز محوری و تأثیرگذار می‌باشد. دشمنان اسلام آرزو دارند که پای جمهوری اسلامی ایران از حج قطع شود و حتی برای دستیابی به این آرزوی خود، دست به برخی اقدامات، کارشکنی‌ها و مانع‌تراشی‌هایی می‌زنند.

– تحقیر مسلمانان از زمانی آغاز شد که استکبار، هرآنچه در توان داشت برای جدا کردن دین از سیاست به کار بست تا با روشنگری و بیداری اسلامی مواجه نگردد اما، فرهنگ انقلابی ایران، این معادلات را بر هم زد. بنابراین، جای تعجب نیست که مقامات سعودی به نمایندگی از نظام سلطه با برگزاری مراسمات روشنگرانه و انقلابی در موسم حج از سوی ایران مخالفت کنند تا آن‌ را محدود یا تعطیل نمایند.

– عزت واقعی امت اسلامی به‌ویژه حاجیان ایرانی عبارت است از ابراز علنی «برائت از مشرکین» چراکه اگر این مراسم انجام نشود در واقع، عزتمندی مؤمنین به نمایش گذاشته نشده و بر «اسلام سیاسی» تأکید نگردیده است.

– مسئولان تمام تلاش خود را برای انجام فریضه حج انجام خواهند داد ولی عزت، کرامت و امنیت حجاج ایرانی باید حفظ و حج حجاج ما نیز باید در طراز جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.

– ما رسماً اعلام می‌کنیم دنبال تعطیلی حج نیستیم، ولی موانعی که دولت عربستان سد راه مسئولان و حاجیان ما قرار داده، باعث شده که در حال حاضر سازوکارهای مناسبی که هر ساله برای حج در نظر می‌گرفتند، با مشکل مواجه شود.

– مسؤولین عربستان باید بدانند که مردم و ملت غیور ایران، به‌هیچ‌وجه حاضر نیستند که عزت و غیرت خود را زیرپا گذاشته و شرایط یک‌سویه و غیرمنطقی آنان را بپذیرند. 

 عصبانیت آل سعود از شکست‌های منطقه‌ای
سال گذشته، پس از اقدام شنیع مأموران فرودگاه جده در تعرض به دو نوجوان ایرانی و شهادت مظلومانه صدها نفر از حجاج کشورمان در فاجعه منا، روابط ایران و عربستان سعودی، بیش از هر زمان دیگری متشنج شد.

دولت سعودی به‌جای اقدامات جبرانی، حتی از اعزام هیئت تحقیق، ممانعت به‌عمل آورد و مدتی بعد نیز، حکم اعدام شیخ نمر باقرالنمر را اجرا کرد. اجرای این حکم، اعتراضات گسترده در ایران و منطقه را موجب گردید و درنهایت، به قطع روابط دیپلماتیک از سوی عربستان منجر شد.

مقامات ریاض که از گسترش نفوذ و قدرت ایران در منطقه عصبانی هستند، افزون بر تحرکات ضدایرانی در منطقه، مسئله حج را بهانه‌ای قراردادند تا شاید بتوانند از این طریق، شکست‌های منطقه‌ای خود را جبران کرده و پیروز منازعات سیاسی باشند.

از سوی دیگر، حکام سعودی تاکنون از هیچ تلاشی برای تحقیر زائران و مسئولان ایرانی فروگذار نکرده‌اند. از یک‌سو می‌گویند مانع حضور زائران در فریضه حج نخواهند شد اما در عمل، با تعلل و نادیده گرفتن مهلت زمانی تعیین‌شده از سوی ایران، کارشکنی را به‌حدی رساندند که زمان کافی برای انجام هماهنگی‌های لازم، ثبت‌نام زائران و صدور روادید برای آن‌ها امکان‌پذیر نباشد.

آن‌ها در سایه قطع روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض، صدور روادید در کشور ثالث را خواستار شده، اعلام کرده‌اند که اجازه فرود به هیچ‌یک از هواپیماهای ایرانی را نخواهند داد و زائران فقط با ناوگان هوایی سعودی جابه‌جا خواهند شد.
از سوی دیگر با انگشت‌نگاری و تفتیش مسؤولین مذاکره‌کننده حج، نشان دادند که نه برای زائران و نه برای مسؤولین ما حرمتی قائل نیستند.

عربستان سعودی اکنون در بدترین شرایط موجود در داخل و خارج از کشورش قرار دارد و نوک پیکان حملات خود را برای توجیه این شرایط به سمت ایران نشانه رفته است. به‌لحاظ داخلی، اختلافات بین شاهزاده‌ها بر سر قدرت و از نظر خارجی مشکلات عدیده در یمن، عراق و سوریه باعث شده تا نظام اسلامی ایران را مقصر این شکست‌ها جلوه دهد و به‌دنبال تلافی باشند.

گفتنی است؛ در زمانی که پیروزی رزمندگان در جبهه‌های جنگ تحمیلی هشت‌ساله به اوج خود رسیده بود و صدام، دست‌نشانده عربستان و غرب در اوضاع اسف‌باری قرار داشت، جمعه سیاه مکه در سال 1366 رقم خورد و پس از سال‌ها بار دیگر، هم‌زمان با پیروزی‌های جبهه مقاومت در منطقه، حادثه منا رخ داد.

استدلال آن‌ها برای اخلال در امور حج هم بدین‌صورت است که اگر مانند موضع‌گیری علیه ایران در اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و شورای همکاری خلیج‌فارس، بتوانند زائران ایرانی را مجاب کنند که مسئولان کشورمان، مقصر اصلی عدم برگزاری حج هستند، قادر خواهند بود هم از داخل و هم از خارج، نفوذ نظام اسلامی را تحت تأثیر قرار دهند.

بی‌کفایتی آل سعود در اداره حج

از این تحلیل که بگذریم، سازوکار عقب‌مانده عربستان در اداره حج، هرسال مصیبتی را برای حجاج سراسر جهان به‌وجود می‌آورد. حوادث متعددی نظیر آتش‌سوزی چادر زائران، ازدحام در رمی جمرات و منا که صدها کشته و مجروح در طول سالیان گذشته به همراه داشته، نشان می‌دهد که جدای از بی‌کفایتی سیاسی، سعودی‌ها فاقد شایستگی برای مدیریت چنین مراسم بزرگی هستند.

بنابراین، باید برای خارج کردن اداره امور این گردهمایی بزرگ از دایره خاندان سعودی، چاره‌ای اندیشید. امروز، ایران اسلامی با استفاده از ظرفیت‌های گسترده فرهنگی و سیاسی خود می‌تواند و باید طرح مدیریت حج را – ازآن‌جهت که متعلق به تمام مسلمانان و کشورهای اسلامی است – توسط گروهی از چهره‌های خوش‌نام و مقبول جهان اسلام ارائه نموده و با استدلال‌های منطقی و قوی، دیگر کشورها را به پذیرش چنین طرحی مجاب کند. در حادثه منا شاهد بودیم که چندین کشور از ضعف مدیریتی حج اظهار نارضایتی کرده و خواستار تغییرات گسترده در این‌زمینه بودند، بنابراین، این ظرفیت و آمادگی وجود دارد که در صورت پیگیری منسجم و هماهنگ، پذیرش این طرح، جنبه عملی به خود بگیرد.

حج امن، عزتمند و اقتدارآفرین
نکته بعدی، حفظ عزت و آبروی مسلمانان در کنگره حج است. اگر میزبانی، در فراهم کردن مقدمات پذیرایی قصور به خرج دهد و بدین‌سبب، موجبات سختی و مشقت مهمان را فراهم آورد، نه‌تنها لایق نام میزبانی نیست، بلکه عزتمندی ضیوف خود را نیز مخدوش نموده است. رفتار آل‌سعود با مردم کشورش و کشورهای منطقه، هیچ نشانی از ارج نهادن بر حقوق آن‌ها ندارد، درنتیجه، نباید از حاکمانی که روشی جز خشونت را با ملت‌ها به‌کار نمی‌گیرند، انتظار حفظ حرمت داشت. عزت واقعی زمانی است که مسؤولیت‌پذیری، رعایت حقوق و شأن زائران بیت‌الله الحرام، عیان و علنی باشد؛ بدین‌ترتیب است که می‌توان به برگزاری حجی در شأن و جایگاه مسلمانان امید بست.

با توجه به کارشکنی رژیم آل‌سعود و عدم‌همکاری با جمهوری اسلامی ایران در موضوع برگزاری مراسم حج به نظر می‌رسد این کشور تلاش می‌کند از طریق این کارشکنی‌ها و ایجاد شرایط غیرقابل قبول، مانع اعزام حجاج ایرانی به مناسک حج تمتع امسال شود.

مقامات کشورمان به‌خوبی دریافته‌اند که رژیم آل‌سعود با هماهنگی رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، تلاش دارد علیه جمهوری اسلامی ایران، جبهه‌ای عبری عربی شکل دهد و با این‌کار، تهران را منزوی کند.
در چنین شرایطی، مردم ایران هم باید مسئله حج را با مسائل ملی و اسلامی ارتباط دهند و هرگونه اقدام در این‌زمینه را در چارچوب تصمیم‌گیری‌های کلان نظام انجام دهند؛ هیچ ایرانی نمی‌پذیرد رژیم آل سعود به مردم ایران توهین کند و با ایجاد شرایط غیرایمن و غیرعزتمندانه، شأن و کرامت مردم ایران را زیرسؤال ببرد.

اکنون فرهنگ‌سازی باید به این سمت برود که مسئله کرامت مردم ایران فراتر از عزیمت به حج در شرایط نامناسب است و برگزاری مراسم حج در شرایطی که ایرانیان تحت انواع اهانت‌ها از سوی آل سعود قرار می‌گیرند و هیچ تضمینی برای حفظ امنیت آن‌ها وجود ندارد، صحیح نیست.

حج موضوعی پیچیده است و رژیم سعودی، مسائل سیاسی را به مناسک حج کشیده و در این‌زمینه اقدام به گروکشی سیاسی کرده است؛ مردم ایران هم باید پاسخی محکم به این اقدام رژیم سعودی داده و از رفتن زیر بار شرایط تحمیلی رژیم آل‌سعود و خدشه‌دار شدن کرامتشان، خودداری کنند.

سعودی‌ها برای ما شرایطی را ایجاد کرده‌اند که ما نمی‌توانیم آن‌ها را بپذیریم؛ می‌گویند حجاج ما برای گرفتن ویزا باید به کشور ثالث بروند و در خصوص حمل و نقل هوایی و تأمین امنیت حجاج هیچ‌گونه همکاری ندارند.

گناه بزرگ سد عن سبیل الله‏
«سد عن سبیل الله» گناه بزرگی است و همچون شرک و کفر به خداوند بزرگ است و عواقب دنیوی و اخروی آن دامان کسانی را که مانع از حضور حاجیان ایرانی می‌شوند، خواهد گرفت.

در زمانی که دشمنان اسلام و مخصوصاً آمریکا در صدد هستند، شکاف در میان امت اسلامی ایجاد کنند و تکفیری‌ها به‌عنوان پیاده‌نظام دشمنان اسلام در منطقه جنایت انجام می‌دهند؛ وحدت امت اسلامی، تعامل علمای جهان اسلام و مراسم حج ابراهیمی می‌تواند مانع اهداف دشمنان شود. البته حجی که تحت تأثیر کفار و قدرتمندان نباشد و اندیشه اسلام ناب محمدی (ص) در آن تجلی پیدا کند، می‌تواند به‌عنوان کانون اصلی سیاست‌گذاری دنیای اسلام مورد توجه قرار گیرد.

حج بزرگترین عامل وحدت در جهان اسلام است و مذاهب اسلامی که بیشترین اشتراکات با یکدیگر را دارند، برای یک عبادت یکسان دور هم جمع می‌شوند. حج درسهای فراوانی برای امت اسلامی دارد؛ درس اتحاد، درس اقتدار، درس برادری، درس دشمن‌شناسی، درس مقابله با هوای نفس، درس نزدیک‌تر شدن به خدا ازجمله آثار حج ابراهیمی است.

اگر دنیای اسلام به‌دنبال عزت، اقتدار و عظمت است باید حج با همه ابعاد آن برگزار و عزت مسلمانان حفظ شود؛ در واقع یک حج ابراهیمی به‌معنای واقعی کلمه می‌تواند عزت مسلمانان را افزایش دهد. البته امنیت مسلمانان و حج‌گزاران باید تأمین شود و حج پایه و محور برای قیام اسلامی و وحدت اسلامی باشد و دلهای امت اسلامی را به یکدیگر نزدیک‌تر کند.

دولت محترم بایستی ستاد مؤثر و ویژه‌ای با تجربه‌های قدیمی که در برابر دولت سعودی داشت تشکیل دهد و از ظرفیت دیپلماسی خود در محکومیت این حادثه استفاده کند. دولت سعودی باید در برابر ملت ایران و همه ملت‌های مسلمان پاسخگو باشد و این الزام قانونی و بستر لازم برای این امر را باید دولت محترم مطالبه کند.

خون و جان و آبروی مسلمین مهم‌تر از کاهش ظرفیت ارتباط بین‌المللی در برخورد با بعضی از کشورهاست و هر دولتی باید در چنین شرایطی نسبت به حادثه، قدرت و صلابت نشان دهد، می‌تواند امنیت جامعه را تضمین کند. مردم نیز ناظر اعمال دولت‌مردان و فعالان مسئله در این‌زمینه خواهند بود و حافظه آنان در آینده این رفتار را فراموش نخواهد کرد. بهترین مطالبه درخواست از کشورهای اسلامی برای شورایی نظارتی بر فرآیند خدمت‌رسانی به حجاج و فراملی شدن نظارت بر عملکرد دولت سعودی در مسئله حج است.

در واقع دولت محترم یازدهم بایستی این موضوع را به یک مکانیسم قوی تبدیل کند تا کشورهای اسلامی از مسئله حج به‌عنوان یک موضوع همه امت اسلامی استفاده کند و هرگاه دولت سعودی خواست و اراده کرد کشوری مثل یمن منع نشود و تقسیم سهمیه، مشکلات و خدمت‌رسانی در چنین کمیته و شورایی تصویب شود که اعضای آن به‌صورت انتخاب از سازمان کنفرانس اسلامی مشخص شود و صاحب رأی و نظر باشند.

در چنین صورتی شاید به‌ظاهر اجرای فرآیند خدمت‌رسانی به حاجیان در کشور عربستان باقی بماند اما این شورا و یا کمیته است که سیاست‌گذاری و مدیریت این فرآیند در سطح کلان را به‌عهده دارد و حج در قباله‌ی سعودی‌ها نیست.
از فرصت به‌وجود آمده باید استفاده شود که دولت سعودی خود را پاسخگوی افکار عمومی جهان اسلام بداند. دولتی که در لوای به‌ظاهر خدمت به حاجیان و خودنامگذاری خادم! حرمین شریفین دست به چنین بی‌کفایتی‌هایی زد باید پاسخگو باشد و این پاسخگویی یقیناً به پایگاه اجتماعی ایجادشده با دلارهای نفتی این دولت ضربه خواهد زد.

سعودی‌ها باید پاسخگو باشند در چه شرایطی خود را مسلمان می‌دانند اما اهتمام جدی به جان و مال مسلمین ندارند و از یمن تا فلسطین دستشان به خون مسلمین آغشته است. این فضا، فضای مناسبی است تا سعودی‌ها برای اولین‌بار غرور و تعصب وهابیتی خود را بشکنند و در برابر خواسته ملت‌های مسلمان سر پایین بیاورند. امید و انتظار است از فضای موجود، همه ملت‌های مسلمان استفاده کنند و از کنار این موضوع ساده عبور نکنند.

حج ابراهیمی و بازی آل سعود

حج ابراهیمی از مهم‌ترین و کهن‌ترین و مقدس‌ترین مناسک دینی است که در تاریخ بشریت همچنان زنده و پرتوان به‌عنوان محور همگرایی سالانه مسلمانان جهان عمل می‌کند. این حرکت اجتماعی عظیم و مقدس به‌روشنی ماهیتی ضداستکباری داشته و با حرکتی پویا از درون (خودسازی) و از بیرون که همگرایی هدفمند است؛ امت اسلامی را به‌سوی تعالی فردی و اجتماعی هدایت می‌کند.

اما مراسم حج در طول تاریخ شاهد حوادث مهمی بوده که گاه تاریخ‌ساز به‌شمار می‌رود.

در نوشتار حاضر فرصت پرداختن به تحولات تاریخی نیست اما رویکرد حاکمان عربستان در سد مسیر مؤمنین ایرانی برای اجرای مناسک الهی حج از منظر سیاسی تحلیل شده است.

پس از بروز بحران‌هایی که گردانندگان حج در عربستان در فرآیند حج تمتع امسال ایرانیان به‌وجود آوردند، در تحولی جدید، هیئت سازمان حج و زیارت کشورمان به دعوت وزیر جدید حج عربستان سعودی و به‌منظور انجام مذاکرات نهایی برای حج تمتع 95، روز دوشنبه عازم جده در عربستان شد. اعتقاد بر این است که این سفر آخرین تلاش برای اقامه حج تمتع امسال است.

بعد از تغییراتی که اخیراً در وزارت حج عربستان سعودی رخ داد، وزیر حج این کشور در نامه‌ای اعلام کرد که مشکل صدور روادید زائران ایرانی در داخل ایران رفع شده است و سپس در نامه‌ای دیگر از هیئت ایرانی دعوت کردند که در دور جدید مذاکرات در جده حضور پیدا کند.

به‌دنبال دعوت دوباره عربستان از سازمان حج و زیارت کشورمان برای مذاکرات تازه در زمینه حج تمتع 95، هیئت ایرانی به ریاست رئیس سازمان حج و زیارت عازم عربستان شد. مدیرکل روابط عمومی سازمان حج و زیارت از اعزام هیئت ایرانی به ریاست سعید اوحدی رئیس این سازمان به عربستان خبر داد.

رئیس سازمان حج و زیارت نیز با بیان “به‌لحاظ محدوده زمانی حج تمتع در محدوده قرمز زمان‌بندی قرار داریم”، گفت: به اعتقاد ما این سفر آخرین تلاش برای اقامه حج تمتع امسال است.

شنیده شده که پس از جلسات کارشناسی با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف، تصمیم گرفته شد که هیئت ایرانی در این مذاکرات حضور پیدا کند. هیأت ایرانی 20 پیشنهاد به‌عنوان راهکارهای عملیاتی و علمی به وزارت حج عربستان ارائه داد و هم‌چنین در نامه‌ای به آن‌ها اعلام شد که حل مشکل صدور روادید یکی از 11 شرط ایران بوده است. مقامات ایران اعلام کرده‌اند که مطالبات حقوقی مردم را که 20 مورد است، پیش‌تر به وزارت حج عربستان اعلام کرده‌اند که اگر این شروط و خواسته‌ها تأمین شود، حج تمتع 95 برگزار خواهد شود. موضوعات هواپیمایی، امنیت زائران، خدمات کنسولی و روادید که بسیار مهم است، ازجمله نکاتی است که هیأت ایرانی مورد تأکید قرار داده‌اند.
* * *
فراتر از روند اداری مورد بحث فی‌مابین نهادهای مرتبط دو کشور، آنچه روشن است تلاش سعودی‌ها برای ایجاد موانع مصنوعی فراروی روابط ایران با مسلمین دیگر از امت بزرگ اسلامی است. سعودی‌ها که با تقویت جریانات افراطی ضد شیعی نظیر داعش کوشیدند میان شیعیان و اهل سنت و جماعت شکاف سیاسی پدید آورند و تعمیق نمایند؛ عملاً به‌دلیل پیدایش بحران‌های امنیت به‌ویژه در اروپا زیر فشار روانی قرار گرفتند از این‌رو کوشیدند با فرافکنی و ایجاد بحران‌های مصنوعی در رابطه با ایران، شانه از زیر بار مسؤولیت خالی کنند و شکست‌های ناشی از تصمیمات نابخردانه و کینه‌جویانه خود را نپذیرد.

در هر حال؛ روند تحولات در حال تحمیل نتایج تصمیمات اشتباه سران سعودی به آن‌هاست و در این مرحله جدید بعید نیست که آنان مجبور به تجدید نظر در پاره‌ای از رفتارهای خویش من‌جمله در ارتباط با ایران گردند./تسنیم