چکیده:

ایران با وجود داشتن کلکسیونی از معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، نه تنها در این زمینه صادراتی ندارد، بلکه به یک واردکننده محض تبدیل شده است امروزه تراش گوهر در ایران را می‌توان یکی از هنرهای در حال‌ فراموشی به حساب آورد.در جهان امروز دامنه سنگ‌های نیمه‌ قیمتی و تجارت آن به‌شدت گسترش یافته است.شناخت خواص‌ گوناگون این گوهرها در احیای این هنر،گوترتراشی،امری اجتناب‌ ناپذیر است.بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی از یک سو و آشنایی‌ با نظرات عوام و دانشمندان درباره مسائل روانی آن تأثیری مستقیم‌ در انواع تراش گوهر دارد. هر گوهر مشخصات منحصربه‌فرد خود را داراست که باید جداگانه‌ به آن پرداخت،این امر در تراش گوهرها نیز رعایت می‌شود.آشنایی‌ با سنگ‌های نیمه‌قیمتی و تراش آنها و همچنین استفاده از ابزار و فن‌آوری روز می‌تواند در احیای این هنر-صنعت رو به افزایش‌ بسیار مؤثر و از طرفی فراهم آورنده بستر مناسب اقتصادی،برای‌ کشوری غنی چون ایران باشد.

Abstract:

Despite having a collection of precious and semi-precious stone mines, Iran not only does not export in this field, but has become a pure importer. Nowadays, gem cutting in Iran can be considered one of the forgotten arts. In today’s world, the scope Semi-precious stones and their trade have been greatly expanded. Knowing the various properties of these gems is inevitable in the revival of this art, Guterrashi. Examining the physical and chemical properties on the one hand and getting to know the opinions of the common people and scientists about its psychological issues have a direct effect on It has all kinds of gem cutting. Each gem has its own unique characteristics that must be treated separately, this is also observed in gem cutting. Familiarity with semi-precious stones and their cutting, as well as the use of modern tools and technology, can be very effective in reviving this growing art-industry. And on the other hand, it should provide a suitable economic base for a rich country like Iran.

Key words: gemology, employment, business

مقدمه:

ایران جزو چهار کشور دارای ذخایر بزرگ معادن سنگ است و باتوجه به این مسئله از جمله کشورهای غنی در انواع سنگهای مختلف تزیینی محسوب می‌شود ضمن اینکه بیش از ۶۰ میلیارد تُن ذخایر مواد معدنی دارد که چهار میلیارد تُن آن سنگ‌های تزئینی است تاریخ گواهی می دهد که ایرانیان از اولین اقوامی بودند که با استفاده از کانی‌های موجود در طبیعت و تغییر شکل دادن آنها، علم گوهرشناسی را پایه‌گذاری کردند. گوهرتراشی، هنر تبدیل سنگ‌های معدنی به سنگ‌های قیمتی و زیورآلاتی زیبا است که علاوه بر این که سود زیادی به همراه دارد به دلیل داشتن جذابیت خاص خود علاقه‌مندان زیادی را به خود جذب کرده است. برهمین اساس اگر برنامه‌ریزی درستی در این زمینه انجام و بازاریابی مناسبی برای عرضه محصولات تولیدی صورت و تکنولوژی مناسب نیز در اختیار فعالان این عرصه قرار گیرد،بی شک در ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری موثر خواهد بود.     شغل‌هایی وجود دارند که خیلی شناخته‌شده نیستند؛ اما در جهان به یک تجارت پرسود و منفعتی تبدیل شده‌اند که مشتریان پروپاقرصی دارند. گوهرتراشی یکی از مشاغل طلا است که از دل سنگ‌های سخت، نگین‌های زیبا و زینتی بیرون می‌کشد که نه‌تنها زیبا هستند بلکه حتی خاصیت درمانی و معنوی آن‌ها هم ثابت‌شده است. برای همین نه‌تنها در ایران که در کل جهان طرفدار پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که الان حدوداً ۶۰ میلیارد سرمایه در گردش این حرفه است.

. ایران با وجود داشتن کلکسیونی از معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، نه تنها در این زمینه صادراتی ندارد، بلکه به یک واردکننده محض تبدیل شده است آثار به دست آمده از اکتشافات باستان‌شناسی گویای این مطلب است که ورود سنگ‌های قیمتی به زندگی آدمی تقریبا به 6 هزار سال پیش برمی‌گردد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از بسیج سازندگی، نشانه‌های تاریخی هم نشان می‌دهند که اولین کاربرد سنگ‌های قیمتی در زندگی بشر، مصارف زینتی بوده است. در این میان، ایرانیان از اولین اقوامی بودند که با استفاده از کانی‌های موجود در طبیعت و تغییر شکل دادن آنها، علم گوهرشناسی را پایه‌گذاری کردند. تجارت سنگ‌های قیمتی در سده گذشته از چنان گستردگی در جهان برخوردار شده که اقتصاد شماری از کشورها را تحت تأثیر مستقیم خود قرار داده است. در حال حاضر تایلند در زمینه تجارت سنگ‌های رنگی از جمله پیش‌روترین کشورهاست و لقب عروس سنگ‌های قیمتی جهان را کسب کرده است.

شهر چانتاگوری تایلند به دلیل وجود بورس سنگ‌های یاقوت، آنتروپ بلژیک به دلیل وجود بورس الماس و بورس بزرگ سنگ‌های قیمتی ایدرواشتاین آلمان، از شهرت جهانی برخوردارند. اما متأسفانه با وجود پتانسیل‌های قابل توجه ایران در برخورداری از ذخایر قابل توجه سنگ‌های قیمتی، این بخش تاکنون نتوانسته سهم تعریف شده‌ای در اقتصاد کشور برای خود کسب کند.

استان‌های قم، خراسان، کرمان، همدان، اصفهان، سمنان و کردستان از مهم‌ترین مناطق دارای معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در کشورمان به شمار می‌روند. متأسفانه اکتشاف و بهره‌برداری معادن سنگ‌های قیمتی در کشور، متولی مشخصی ندارد. حتی اطلاعات معادنی که مورد شناسایی و حتی استخراج قرار می‌گیرند، همواره به صورت محرمانه باقی می‌ماند. در این میان، به دلیل این که بخش‌های مختلف اقتصادِ سنگ‌های قیمتی سامان‌دهی و مدیریت نشده‌اند، اتفاقات ریز و درشت مبهمی در این حوزه به وقوع می‌پیوندد که سیمای واقعی آنها تا سال‌ها در هاله‌ای از ابهام باقی می‌ماند.

تجارت جهانی سنگهای نیمه قیمتی بسیار بالاست است. از این رو در سالهای اخیر، مطالعات بیشتری به منظور امکان استفاده از کانیهای موجود در ایران به عنوان گوهر شده است.

صنعت جواهرات در ایران از پیشینه چند هزارساله برخوردار بوده و عالقه ایرانیان به گوهرها و جواهرات، ریشهای عمیق در باورها، اعتقادات و سالیق آنها دارد. ایران به جهت جایگاه زمین شناسی خود از حیث ذخائر معدنی مرتبط با سنگهای قیمتی )الماس، زمرد و یاقوت( کامالً فقیر بوده و نیاز خود را صرفاً از طریق واردات تأمین مینماید اما در بخش سنگهای نیمه قیمتی، کشور ایران دارای منابع غنی، متنوع و گاه منحصربهفرد، همچون فیروزه میباشد که پتانسیل سرشاری را در حوزه صنعت و تجارت جواهرات برای کشور فراهم آورده است. اما متأسفانه این پتانسیل بالقوه به علت برخی کاستیها، عرصه مناسبی را برای بروز و شکوفایی بهدست نیاورده و با محدودیتهای بسیاری مواجه است. باید پذیرفت که در صنعت جواهرات کشور، طی چندین دهه گذشته، عقبماندگی شدیدی نسبت به سیر تحوالت جهانی به وجود آمده که این موارد، ایران را از رسیدن به جایگاه اصلی مورد انتظار به دور داشته است.

گوهرشناسی (Gemology)

گوهرشناسی یا سنگ شناسی، علمی است که با سنگ‌های قیمتی طبیعی و مصنوعی سر و کار دارد. گوهر شناسی که با عنوان زمین شناسی نیز شناخته می‌شود، شاخه‌ای از کانی‌شناسی محسوب می‌شود. برخی از جواهرات گران قیمت و بسیاری از جواهراتی که قیمت چندانی ندارند، از نظر جواهرشناسان آکادمیک و برای شناسایی و ارزیابی به عنوان سنگ‌های قیمتی واجد شرایط هستند. در این مقاله، قصد داریم به این موضوع که گوهر‌شناسی (Gemology) به چه معناست و به تاریخچه آن، بپردازیم. با ما همراه باشید.

تاریخچه گوهرشناسی

آموزش اولیه در زمین شناسی برای جواهرات و گوهرشناسی از قرن نوزدهم میلادی آغاز شد، اما اولین مدارک تحصیلی برای گوهرشناسی، پس از آن اعطا شد که انجمن ملی طلافروشان انگلیس (NAG) در سال ۱۹۰۸ کمیته‌ای را برای این منظور ( کمیته گوهرشناسی ) ایجاد کرد. انجمن گوهرشناسی انگلستان که با عنوان Gem-A نیز شناخته می‌شود، هم‌اکنون یک موسسه خیریه آموزشی با مجوز معتبر است که دوره‌های خود را در سراسر جهان ارائه و تدریس می‌کند.

اولین فارغ التحصیل دوره دیپلم  Gem-A، در سال ۱۹۲۹، رابرت شیپلی بود که بعداً موسسه سنگ شناسی آمریکا و انجمن جواهرات آمریکایی را تاسیس کرد. در حال حاضر، چندین مدرسه حرفه‌ای و انجمن‌های سنگ شناسی و برنامه‌های صدور گواهینامه در سراسر جهان وجود دارد. اولین آزمایشگاه گوهرشناسی در خدمت تجارت جواهرات در سال ۱۹۲۵ در لندن تاسیس شد.
این امر ناشی از هجوم “مروارید کشت شده” تازه توسعه یافته و پیشرفت در تولید یاقوت کبود است. امروزه، آزمایشگاه‌های گوهرشناسی متعددی در سراسر جهان وجود دارد که نیاز به تجهیزات و تجربه پیشرفته‌تر برای شناسایی چالش‌های جدید دارند. مانند: معالجه سنگ‌های قیمتی، مصنوعات و سایر مواد جدید.

الف( بهکارگیری گوهر بهطور سنتی در کشور که تاريخی چند هزارساله دارد که خود يك زيربنا است. در ايران نیز از همان آغاز تاريخ، استفاده از گوهرها و زيورها معمول بوده است. آبادانی کشور، ثروتمند بودن و علاقهمندی مردم اين سرزمین به زندگانی پر تجمل و باشكوه، توأم با زيبايیپسندی، همواره گوهرها و زيورها را مورد توجه مردم ايران قرار داده است . کتابها و ديوانهای ادبی ما، همانند شاهنامه فردوسی و ديوان حافظ، پر از نام گوهرها و زيورهای گوناگونی است که نیاکان ما آنها را شناخته بودند و بهکار میبردند. پیدايش شاهنشاهیهای بزرگ و نیرومند و تشكیل دربارهای باشكوه و ثروتمند در طول تاريخ ايران، باعث گرد آمدن گوهرهای گرانبها و ناياب در گنجینههای ايران گرديده و گوهرشناسی و گوهرتراشی و گوهريابی همواره در اين سرزمین رواج داشته و مورد توجه خاص مردم بوده است. نگاهی به فراوانی جواهرنامه هايی که در سدههای گوناگون به نام شاهان و نامداران ايران نگاشته شده است و نشانههای فراوان از گوهرها و گوهر سنگهای قیمتی (gemstone (که در موزهها نگاهداری میشود، بهترين گواه اين توجه و علاقه است .

ب- تاريخ نوين گوهرشناسی و گوهرتراشی و اکتشاف آنها که اين تاريخ بسیار نوپا و در ابتدای مسیر است .

گاه نوين به سنگهای قیمتی در ايران از اواخر دهه هفتاد و اوايل دهه هشتاد به بعد آغاز شده که ابتدا با يك سمینار و نمايشگاه توسط وزارت معادن و فلزات وقت آغاز و در پی آن يك برنامه اکتشاف خیلی مقدماتی برای 2 استان انجام گرفت که اين اکتشافات بعداً در غالب اکتشافات استانی ادامه پیدا کرد و تاکنون در 06 استان شناسايی و پیجويی نه اکتشاف به مفهوم آن انجام شده است . در سال 0836 سازمان صنايع دستی ايران از سوی وزارت صنايع و معادن مسئولیت پیگیری و ساماندهی صنعت سنگهای قیمتی را بهعهده گرفت با بررسیهای کارشناسی، مقرر شد اولین گام با تشكیل همايش تخصصی برای بررسی مسائل عمده اين صنعت و آشنايی و تبادل نظر اساتید و محققان و صنعتگران اين رشته برداشته شود. نخستین همايش سنگهای قیمتی در شانزدهم دیماه 0830 برگزار گرديد و از آن تاريخ تاکنون تقريباً هر ساله يك همايش برگزار شده است. پس از همايش آبان 0830 و ارزيابی کمیتههای تخصصی فعالیتهای اکتشافی همگام با اکتشاف کلاسهای آموزشی گوهرشناسی و تعدادی گوهرتراشی نیز آغاز گرديد و هماکنون نیز ادامه دارند. تعداد آنها به بیش از مؤسسه میرسد که پارهای دولتی و پارهای خصوصی میباشند تعريف کانیها و سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی نام گوهر و گوهرها يا کانیها و سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی معمولا برای دستهای از کانیها بهکاربرده میشود که با داشتن برخی ويژگیها از ساير مواد معدنی و سنگها متمايزند، از آن جمله میتوان برخی مواد آلی را نیز که پايداری و زيبايی ويژه دارند و در زينت بهکار میروند نام برد .به غیر از مرواريد، مرجان، کهربا، شبق و چند ماده ديگر که جزء گوهرها و سنگهای بهادار آلی به شمار میروند، بیشتر گوهرها از جمله مواد متبلور يا آمورف معدنیاند .

ویژگیهای سنگ کانی

کانیها و سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به طور واقعی ارزش دارند و از چند قیراط تا بیشتر قابل عرضه به بازار هستند. همچنین اين دسته از مواد معدنی با اندکی فرآوری مانند پردازش، تراش، رنگآمیزی و غیره در آنها بیش از ده برابر ارزش افزوده ايجاد میشود . کانیها و سنگهای نیمهقیمتی عموماً بهصورت سنگجوری و محصولات جانبی معادن وارد بازار میشوند. سهولت در جابجايی و حمل و نقل از مزيت بالای اين کانیها است . از ديگر مواردی که باعث ارزشمندی اين مواد معدنی است هزينه پايین در ايجاد کارگاههای تراش و فرآوری آنها است. همچنین در مورد اين نوع از مواد معدنی مشكلات زيستمحیطی در هنگام استخراج و فرآوری آنها وجود ندارد . معمولاً کانیها و سنگهای قیمتی را به دو بخش تقسیم میکنند: قیمتی و نیمهقیمتی . کانیهای قیمتی: سنگها و کانیهايی که دارای خصوصیاتی از جمله زيبايی رنگ،

 عوامل اصلی در ارزش‌گذاری سنگ‌ها در گوهرشناسی

قضاوت تخصصی در مورد ارزش گذاری سنگ‌ها، اغلب کار دشواری است و تجزیه و تحلیل و تخمین در تجارت سنگهای قیمتی معمولاً باید در مکان‌های مخصوص انجام شود. سنگ شناسان حرفه‌ای و خریداران سنگ‌های قیمتی، معمولاً از آزمایشگاه‌های همراه استفاده می‌کنند و کلیه ابزارهای لازم را حتی در سفر برای گوهرشناسی به همراه دارند. آزمایشگاه‌های به اصطلاح مسافرتی، به قدری تجهیز هستند که می‌توانند جدای از زیرساخت‌ها فعالیت کنند. آن‌ها همچنین برای سفرهای زمین شناسی، مناسب هستند. سنگ‌های قیمتی، اساساً بر اساس ساختار کریستالی، گرانش خاص، ضریب شکست و سایر خصوصیات نوری، مانند چند رنگ نمایی دسته بندی می‌شوند. خاصیت فیزیکی “سختی” نیز توسط مقیاس غیر خطی محکم بودن سختی معدنی سنگ تعریف می‌شود. سنگ شناسان در هنگام ارزیابی سنگ‌های قیمتی بریده و صیقلی شده، این عوامل را مطالعه می‌کنند: مطالعه میکروسکوپی گوهرشناسی و مطالعه ساختار داخلی سنگ‌ها که مصنوعی، طبیعی و یا ترکیبی بودن یک جواهر را تعیین می‌کند. یک گوهرشناس با تجزیه و تحلیل طیف سنجی سنگ‌های قیمتی بریده شده، می‌تواند به ساختار اتمی سنگ پی ببرد و منشأ آن را شناسایی کند که این، یک عامل اصلی در ارزش گذاری یک سنگ قیمتی می‌باشد. لازم به ذکر است، سنگ شناسان، ساختار خارجی سنگ را در زمانی که سنگ‌های قیمتی در حالت خشن قرار دارند، مورد مطالعه قرار می‌دهند.
ابزارهای گوهرشناسی

متخصصان گوهرشناسی از ابزارها و تجهیزات متنوعی استفاده می‌کنند که آزمایشات دقیق را برای شناسایی سنگ‌های قیمتی با استفاده از خصوصیات و خصوصیات خاص آن انجام می‌دهند.
این ابزار عبارتند از:

• Corrected 10× loupe
• میکروسکوپ
• شکست سنج
• فیلتر قطبی
• ذره بین
• قطب سنج نور
• Optic figure sphere
• دایکروسکوپ
• دستگاه طیف سنجی دستی یا رومیزی
• قلم
• موچین یا قیچی
• فیلتر رنگ
• لامپ ماوراء بنفش

فست های گوناگون

تراش فست تراشی بسیار پیچیده برای زیبایی بخشی به گوهرسنگهای کریستالی و شفاف که اصطلاحا آن ها را بلورین می نامند استفاده می شود. در جوامع امروز جواهر فروشان و گوهرسنگ تراشان بسیاری را مشاهده می کنید ولی ممکن است درون کلسیون های آنها سنگ هایی بسیار ناب را مشاهده کنید که به دلیل نداشتن تجربه٬ مهارت٬ تکنیک و علم کافی٬ زیبایی و پتانسیل آن سنگ بسیار ناب را کاسته باشند و حتی ممکن است که از پتانسیل آن سنگ برای ناب و زیبایی بخشی بیشتر٬ بی اطلاع باشند. در این مطلب تمامی جنبها و علت آن که چرا یک سنگ قیمتی و خاص را که قبلا تراش فست خورده است را باز هم تراش می دهند و لازم به ذکر است که علم گوهرشناسی بسیار پیچیده و در مقاطع و کشورهای پیشرفته که منابع وسیعی از گوهرسنگها و تکنولوژی را در دسترس دارند بسیار تخصصی بوده و دائما به روز رسانی می شود. آنها می توانند طی فرآیندها و تکنیکهایی بهبود رنگ و شفافیت یا وضوح داشته باشند. به عنوان مثال به تکنیک های حرارتی می توان اشاره کرد اما مواد معدنی اصلی آنها طبیعی است و در واقع این سنگ ها به عقیده بنده طبیعی تلقی می شوند. سنگهای طبیعی طی میلیون ها سال از دل آتش و مواد مذاب تحت فشار بسیار زیاد, تشکیل می شوند و به همین امر دارای ارزش بسیار بالا و بنا به باور خیلی از افراد سراسر دنیا, دارای انرژی های طبیعی و الهی مفید و مثبتی نیز می باشند.

سنگ قیمتی طبیعی, مصنوعی

سنگهای طبیعی مواد معدنی هستند که از دل زمین استخراج می شوند و طی فرآیند تراش به سنگهای قیمتی تبدیل می شوند. در صنعت جواهرات امروزه اصطلاحات بسیاری را در مورد سنگ ها مانند “مصنوعی”, “آزمایشگاهی و پرورش یافته”, “ساخته شده توسط انسان(نمونه های واقعی و طبیعی آنها در طبیعت موجود نیست)” و غیره را می شنوید. این تعاریف همگی مشخصه گوهرسنگهای ساخته شده در لابراتورها است و نه در طبیعت. ولی آیا در واقع بین این کلمات تفاوتی وجود دارد؟ قطعا در آخر این بلاگ به پاسخ این سوال خواهید رسید. سنگهای قیمتی مصنوعی, سنگهایی هستند که دقیقاً رفتار سنگهای طبیعی اصلی را تقلید می کنند اما توسط انسان در آزمایشگاه ایجاد می شوند. در واقع از مواد و عناصری در ساخت آنها استفاده می شود که در نمونه اصلی هم می توان مشاهده کرد. برای مثلا سنگ چشم ببر که هم دارای نمونه طبیعی است( در گلدن رزالی می توانید تهییه کنید) و هم نمونه های مصنوعی و چه در بازار داخلی و چه خارجی نمونه ها و قیمت های بسیاری از آن را می توان به آسانی یافت و حتی توسط کشور چین رنگهای جدیدی به عنوان رنگهای دیگر این سنگ مانند سبز, آبی و قرمز در دنیا عرضه کرده اند که در بازار از سنگ چشم ببر با قیمت ۵۰۰۰ تومان تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ میلیون تومان را می توانید بیابید. در صورتی که سنگ چشم ببر یک سنگ بسیار خاص و جذاب با طیف رنگی زرد, طلایی و قهوه ای است که به اشتباه در بعضی وبسایت ها قرمز-طلایی ذکر شده است بوده, که دارای پدیه چشم گربه که به صورت طبیعی در آن ایجاد شده است می باشد. اگر سنگ چشم ببر اصل را مشاهده کرده یا دستبند های ما را که دارای سنگ چشم ببر طبیعی است را قبلا تهییه کرده اید می توانید این پدیده را مشاهده کرد به گونه ای که یک پدیده ای طبیعی به شکل چشم گربه در اعماق زیر سطحی این گوهر ناب وجود دارد که با تغییر زاویه نور با تکان دادن گوهرسنگ کاملا مشهود است. با این تفاوت که در نمونه های تقلبی پدیده ی چشم گربه به دلیل اصل نبودن دارای عمق نبوده و در سطح گوهر این پدیده را بوجود آورده اند که از نظر ظاهری هم با نمونه های اصلی قابل مقایسه نیست. فرآیندهای زیادی برای مصنوعی سازی سنگهای قیمتی وجود دارد. برخی ارزان هستند و برخی از آنها هم بسیار گران قیمت می باشند. اما با همه این تفاسیر, آنها در یک آزمایشگاه یا لابراتوار گوهرشناسی به صورت مصنوعی و تخصصی ساخته می شوند

. آنها ممکن است فرآیندهای ساخت یک گوهر طبیعی را تقلید یا به اصلاح باز تولید کنند و از همان مشخصه ها و مواد موجود در سنگ های طبیعی و مشابه اصلی آن برای ساخت نمونه های مصنوعی استفاده کنند. با این حال همانطور که ذکر شد, این فرآیندها در آزمایشگاه ها اتفاق می افتند و نه در طبیعت, اعماق زمین و طی میلیون ها سال تحت فشار بودن مواد مذاب. همین امر سبب شده که کلاه برداری در این صنعت از خوردن آب هم آسان تر شود مگر اینکه خریداران و حتی در بعضی موارد فروشندگان هم با کسب اطلاعات بیشتر, مطالعه و … سعی در آگاه سازی دیگران کنند. مهم ترین اهداف نوشتن این بلاگ برای شما عزیزان آگاه سازی برای جلوگیری از تقلب است و این به معنی بد بودن هیچ کالایی نیست و فقط جهت جلوگیری ازضررهای مالی و از بین رفتن اعتماد در بازار جواهرات برای شما نوشته شده است در واقع بعضی از سنگهای مصنوعی دقیقا با کمی اختلاف جزئی شبیه به نمونه طبیعی آن بوده در اینجا بهتر است که به تعریف سنگ مصنوعی اشاره ای کنیم. سنگ مصنوعی سنگی است که می توان نمونه ی طبیعی آن را در طبیعت مشاهده کرد و حتی این سنگ می تواند فرمول و عناصر شیمیایی و حتی رفتار نوری گوهرسنگ نمونه اصلی خود را داشته باشد.

روش شناسایی
دو روش در گوهرشناسی وجود دارد که به آنها دابلت (دوتکه) و تریبلت(سه تکه( می گویند. در این موارد طبق تصویر زیر ممکن است نگین شما یک سنگ قیمتی یک پارچه نباشد و تنها صفحه نگین شما که اصطلاحا به آن تاج نگین می گویند الماس طبیعی یا هر نوع سنگ قیمتی دیگری باشد و ساقه آن که اصطلاحا خیمه نامیده شده, از الماس مصنوعی یا دیگر موادی غیر از الماس و حتی برای سنگین تر شدن و نزدیک تر شدن به الماس یک پارچه طبیعی, از گوهرسنگهای طبیعی مانند سفایر سفید ساخته شده باشد. بدین معنی که در این روش صفحه ای از الماس را روی ساقه ای از الماس مصنوعی یا مواد بدلی به ظاهر مشابه با الماس را با متدهایی بسیار پیشرفته می چسبانند که به آن سادگی هم می تواند مشخص نباشد.

اصطلاحات علم گوهر شناسی

یکی از علوم زیبا و با ارزش در کشور ایران که افراد زیادی در آن مشغول به تحقیق و علم آموزی هستند و رابطه ای با زمین شناسی نیز دارد علم گوهر شناسی است.بررسی مواردی مثل نحوه تشکیل ، اصطلاحات و ویژگی های کانی ها هم جزء زیرمجموعه همین علم محسوب می شود.

این علم دارای پیچیدگی هایی نیز هست که یکی از این پیچیدگی ها عواملی ست که باعث تغییر در کانی ها می شود. .برخی از این کانی ها به دلیل نوع رنگ ، زیبایی ، نادر بودن و ویژگی هایی که دارند در زندگی ما انسان ها ارزش بسیار زیادی پیدا کرده اند.

این رشته از قرن 19 در حال توسعه و پشرفت هست در حال حاضر در تمام دنیا آموزش به افراد علاقه من در این حوزه آموزش داده می شود. یکی از رسالت های مهم در این رشته شناسایی نوع کانی و همچنین مقدار کیفیت و فواید آن است.

برای سنگ های قیمتی خواصی هم نامبرده شده که در این رشته به این موضوع نیز پرداخته می شود.انرژی و خواص سنگها  قابل چشم پوشی نیست مجموعه گوهر شناسی و گوهر تراشی ایرانشید تنها خواص سنگ فیروزه را تایید می کند.

انواع اصطلاحات سنگ ها

راف Raw: سنگی که از عمق زمین استخراج شده و هنوز به مراحل تراش نرسیده است و به صورت یک تکه سنگ معمولی است..در ابتدا سنگ ها در دل زمین به شکل قلوه سنگ ها و به همراه ناخالصی های زیاد هستند که به آنها در زبان انگلیسی raw و در زبان فارسی اصطلاحا راف گفته می شود.. البته در برخی مواقع به صورت rough هم نام برده شده است.

سنتتیک Synthetic : نوعی از سنگ است که توسط انسان در لابراتوار ساخته می شود و به صورت عامیانه سنگ مصنوعی گفته میشود.در پایین دو نمونه سنگ اصل و سنگ سنتتیک قرار داده شده که عکس اولنمونه اصلی و مصنوعی زمرد و عکس بعد نمونه اصلی و سنتتیک الماس می باشد.

اسلایس  Slice: به سنگ هایی گفته می شود که به صورت ورقه ای تراش خورده اند و برای تراش نگین هم از این روش استفاده می شود تا سنگ برای تبدیل شدن به نگین آماده شود.در زیر چند نمونه اسلایس عقیق نمایش داده شده است.

جم Gem : به گوهر سنگ ها قیمتی و نیمه قیمتی جم گفته می شود که البته الماس در این دسته بندی نیست

الماس Diamond :     الماس به دو نوع رنگی و سفید تقسیم می شود.

نتیجه گیری:

آشنایی‌ با سنگ‌های نیمه‌قیمتی و تراش آنها و همچنین استفاده از ابزار و فن‌آوری روز می‌تواند در احیای این هنر-صنعت رو به افزایش‌ بسیار مؤثر و از طرفی فراهم آورنده بستر مناسب اقتصادی،برای‌ کشوری غنی چون ایران باشد. در این مقاله دو بخش عمده مطمح نظر است:یک،از آنجا دامنه سنگ‌های نیمه‌قیمتی بسیار وسیع است، تنها به معرفی چند نمونه از معروف‌ترین آنها پرداخته و در مورد هر گوهر از خواص فیزیکی،شیمیایی و روانی‌اش به‌طور مختصر یاد می‌شود؛دو،در بخش دوم به بعضی از شیوه‌های تراش و نحوه‌ آموزش آن در گذشته و امروز پرداخته می‌شود. رنگ خالص آبی در فیروزه کمیاب بوده و اکثرا در این سنگ رگه‌های قهوه‌ای رنگ از کانی لیمونی دیده می‌شود و یا به رنگ خاکستری سیر است،که به‌ دلیل وجود محتویاتی از ذرات ریز ماسه‌سنگ و یا یشم سبز است. نظر به اینکه گوهرهای مرغوب نادر هستند،از لحاظ تکنیکی،نوع‌ برش،انتخاب مکان مناسب روی سنگ خام برای برش،ضخامت‌ برش و حذف رگه‌های ناخالصی‌ها،ترک‌ها،و حفره‌ها به وسیله برش‌ بسیار مهم است؛زیرا در یک سنگ جواهر خام امکان وجود ترک‌ها، شکاف‌ها،ناخالصی‌های بزرگ چسبیده به سنگ خام و حفره‌های‌ داخلی وجود دارد که با یک انتخاب درست از مکانی درست می‌توان‌ بیشتر این عوامل ناخواسته را حذف کرد. تراش ساده خود به 4 مرحله تقسیم می‌شود: 1-برش:آموزش در این بخش بر مبنای حذف بیشتر ناخالصی‌ها و کمترین دورریز از سنگ است. امروزه در بیشتر نقاط دنیا،کارگاه‌های تراش جواهر دایر شده است و افراد بسیاری در آنها مشغول به‌کار هستند حتی برخی کشورها که خود دارای معادن‌ سنگ‌های ارزشمند نیستند نیز اقدام به تأسیس کارگاه‌های جواهر تراشی گرده‌اند.

منابع:

1-ایزدیکیان، ل.، )1388 ،)تحلیل ساختاری سنگهای دگرگونی کوهستان الوند، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2-بهاری فر، ع.ا.، )1375 ،)نگرشی نو بر دگرگونیهای ناحیهای زون سنندج – سیرجان، منطقه همدان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران.

3-حاج علیلو، ب.، )1385 ،)کانیها و سنگ های صنعتی، انتشارات دانشگاه پیام نور، 206 صفحه.

4-حاج علیلو، ب.، )1386 ،)گوهرشناسی، انتشارات پیام نور، 340 صفحه.

5-سالمی، ص.، )1390 ،)مطالعه پگماتیتهای منطقه ابراهیم عطار، )جنوب قروه(، با تأکید بر انواع بریل، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی سینا.

6-شیخی قشالقی، ر.، احمدی، م. ه.، )1394 ،)ویزگیهای پگماتیت جنوب همدان: با نگرشی بر مطالعات گوهرشناسی سافایرها، مجله ژئوشیمی، سال چهارم، شماره سوم، صفحه 269 – 28

7-صمدی، ر.، شیردشت زاده. ن.، کاواباتا، ه.، )1394 ،)سنگنگاری و خاستگاه دایکهای آپلیت -پگماتیت و گرانیتویید خواجهمراد جنوب خاوری مشهد، ایران(، فصلنامه علوم زمین، سال بیست و پنجم، شماره 97 ،صفحه 49 – 60.

8-رضوی،م.،)1383 ،)کانی شناسی سیلیکاتها، ، ایران، چاپ دوّم1388 ،انتشارات دانشگاه تربیت معلم، ص 93-89.

9-هال، ک.، )2000 ،)راهنمای مصور و جامع سنگ های قیمتی، ایران، چاپ دوم 1390 ،ترجمه ی محمد حسن عرب اسدی، انتشارات پازینه، ص 62-58.

اسحق کنعانی Eshaghkanani88@gmail.com

پایگاه خبری میرزا کوچک نیوز: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.